๒. วัดพระแก้ว  ที่ตั้งถนนไตรรัตน์ เป็นวัดที่ค้นพบพระแก้วมรกต หรือพระพุทธมณีรัตนปฏิมากร ที่ประดิษฐานอยู่ ณ วัดพระแก้วกรุงเทพมหานคร

  ๘. วัดร่องขุ่น ตั้งอยู่ที่ บ้านร่องขุ่น อำเภอเมือง ออกแบบและ ก่อสร้างโดยอาจารย์เฉลิมชัย โฆษิตพิพัฒน์ มีลักษณะเด่นคือพระอุโบสถสีขาว ตกแต่งด้วยลวดลายกระจกสีเงินแวววาว หน้าบันประดับด้วยพญานาค
มีงวงงาดูแปลกตา ภาพจิตรกรรมฝาผนังมีความสวยงาม แต่ยังไม่แล้วเสร็จ

 ๒ . เวียงเชียงแสน
            อาณาเขต
                เมื่อแรกสร้าง มีพื้นที่ครอบคลุมบริเวณที่ราบลุ่มเชียงแสนทั้งหมด มีอาณาเขต
            ทิศเหนือ ติดต่อกับเมืองกายสามเท้า
            ทิศใต้ ติดต่อกับเมืองเชียงราย ที่ตำบลแม่เติม
            ทิศตะวันออก ติดต่อกับ เมืองเชียงของที่ตำบลเชียงชี
               ทิศตะวันออกเฉียงเหนือ ติดต่อกับแดนฮ่อที่ตำบลเมืองหลวง
               และทิศตะวันตกเฉียงใต้ ติดต่อกับเมืองฝาง ที่กิ่วคอสุนัข หรือกิ่วสไต
            ประวัติศาสตร์เชียงแสน จังหวัดเชียงราย
             เมืองประวัติศตร์ที่ผสมผสานระหว่างอดีตกับปัจจุบันในเขตจังหวัดเชียงรายที่สำคัญได้แก่ เมืองเชียงแสน เนื่องจาก มีประวัติความเป็นมาค่อนข้างชัดเจน และยังปรากฏร่องรอยโบราณวัตถุโบราณสถานหลายแห่ง จากหลักฐาน โบราณคดี สันนิษฐานว่า การสร้างเมืองคงเริ่มขึ้นระหว่างพุทธศตวรรษที่ ๑๙ เป็นต้นมา ตามที่ระบุไว้ในชุนกาลมาลีปกรณ์ และพงศาวดาร โยนก เพราะศักราชดังกล่าวใกล้เคียงกันใกล้เคียงกันมาก รวมทั้งเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นสืบเนื่องกันมาสัมพันธ ์กับรูปแบบ อายุสมัย ของของ โบราณวัตถุสมัยประวัติศ่สตร์ที่สร้างขึ้นทั้งในและนอกตัวเมืองซึ่งมีอายุหลังกลางพุทธ ศตวรรษที่ 19 ลงมาทั้งสิ้น พ . ศ . ๒๔๘๒ ทางราชการเปลี่ยนชื่ออำเภอเชียงแสนเป็นแม่จัน และย้ายที่ทำการไปอยู่ที่ ี่แม่จันห่างจากที่ว่าการอำเภอเดิมประมาณ ๓๐ กิโลเมตร ตำบลที่ตั้งที่ว่าการอำเภอนี้เรียกว่าเชียงแสนใหม่ หรือ เชียงแสนแม่จัน ส่วนเมืองเชียงแสนนั้นมีฐานะเป็นกิ่งอำเภอ ต่อมาในปี พ . ศ ๒๕๐๐ จึงยกฐานะเป็นอำเภอเชียงแสน และรัฐบาลได้ตั้งคณะกรรมการฟื้นฟูบูรณะอำเภอเชียงแสนขึ้น    โดยมอบหมายให้กรมศิลปากรดำเนินการฟื้นฟูบูรณะและ อนุรักษ์โบราณสถานที่สำคัญในเมืองเชียงแสน ตั้งแต่พ . ศ . ๒๕๐๐ เป็นต้นมา ปัจจุบันร่องรอยของโบราณสถานในอำเภอ เชียงแสนที่หลงเหลือให้เห็น มักเป็นซากปรักหักพังของสิ่งก่อสร้าง ในพุทธศาสนา ได้แก่ พระเจดีย์ และพระวิหาร ซึ่งส่วนใหญ่มีรายชื่อปรากฏอยู่ในพงศาวดารเมืองเงินยางเชียงแสน และมีวัดอยู่ทั้งสิ้น ๑๔๐ วัด แบ่งออกเป็น ๒ กลุ่ม ได้แก่ วัดในเมือง ๗๖ วัด และวัดนอกเมือง ๖๕ วัด การเรียกชื่อวัดต่าง ๆ ได้ยึดถือจากตำแหน่งที่ระบุไว้ในพงศาวดารล้านนาซึ่ง เขียนขึ้นภายหลัง โบราณสถานที่สำคัญและน่าสนใจ ได้แก่
            วัดพระธาตุจอมกิตติ
            ตั้งอยู่บนดอยจอมกิตติ นอกเมืองเชียงแสนไปทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือประมาณ ๑ . ๗ กิโลเมตร สิ่งสำคัญภายในวัด ได้แก่ เจดีย์จอมกิตติที่ตั้งบนฐานรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัสเตี้ย ๆ ถัดขึ้นไปเป็นฐานบัวคว่ำย่อมุมซ้อนกันสี่ชั้นรองรับเรือนธาตุ ย่อมุมเช่นกัน มีซุ้มประดิษฐานพระพุทธรูปปูนปั้นประทับยืนทั้งสี่ด้าน ส่วนยอดทำเป็นกลีบมะเฟืองรองรับปล้องไฉนและ ปลียอดส่วนเจดีย์ จอมแจ้งและเจดีย์สวนสนุกนั้นอยู่ในบริเวณใกล้เคียง ตำนานการสร้างพระธาตุจอมกิตติค่อนข้างจะ สับสนเพราะมีการสร้างถึง ๒ ครั้งกล่าวคือ ครั้งแรก พระเจ้าพังคราชและ พระเจ้าพรหมมหาราช พระราชโอรส โปรดเกล้าฯ ให้สร้างขึ้นเมื่อพ . ศ . ๑๔๘๓ เพื่อบรรจุพระบรมสารีริกธาตุกระดูกหน้าผาก กระดูกอก กระดูกแขนของ พระองค์ สมัยเดียวกับการสร้างพระธาตุจอมทอง ของเมืองเชียงราย ครั้งที่ ๒ พระเจ้าสุวรรณคำล้าน เจ้าเมืองเชียงแสน ให้หมื่นเชียงสงสร้างขึ้นเมื่อปี พ . ศ . ๒๐๓๐ ซึ่งตรงกับรัชสมัยพระยอดเชียงราย ก่อสร้างเจดีย์ครอบองค์เดิม ต่อมา พระธาตุฃำรุด ทรุดโทรมมาก เจ้าฟ้าเฉลิมเมืองพร้อมด้วย คณะศรัทธาได้บูรณะปฏิสังขรณ์อีกเมื่อปี พ . ศ . ๒๒๒๗ จากรูปทรงสถาปัตกรรมขององค์เจดีย์ที่ปรากฎในปัจจุบัน พระเจดีย์ องค์นี้ ไม่เก่าไปกว่าพุทธศตวรรษที่ ๒๑ ส่วนพระพุทธรูปประทับยืนในซุ้มทิศ ( ส่วนที่เป็นของเดิม ) คงจะซ่อมเสริมสร้างขึ้น ภายหลัง ระหว่างพุทธศตวรรษที่ ๒๒ - ๒๓ ปัจจุบันเจดีย์องค์นี้ได้รับการบูรณะเสริมสร้างมั่นคงและปิดทองแผ่นทอง จังโกใหม่
            วัดพระธาตุผาเงา
            ตั้งอยู่นอกเมืองทางทิศใต้ ห่างจากที่ว่าการอำเภอเชียงแสนไปตามเส้นทางเชียงของ - เชียงแสน ประมาณ ๕ กิโลเมตร อยู่ตรงข้ามโรงเรียนบ้านสบคำ เป็นสถานที่ปฏิบัติธรรม มีเนื้อที่ประมาณ ๑๔๓ ไร่ สิ่งสำคัญภายในวัด ได้แก่ พระธาตุ ผาเงา ซึ่งเป็นเจดีย์ทรงระฆังขนาดเล็กตั้งอยู่บนก้อนหินใหญ่ ซึ่งบูรณะขึ้นใหม่ แต่เดิมเป็นวัดร้าง ชาวบ้านสบคำ ต้องการย้ายวัดสบคำ จากที่เดิมที่ถูกแม่น้ำโขงกัดเซาะพังทลาย จึงมาฟื้นฟูวัดร้างนี้ขึ้นเป็นวัดดังเดิม พ . ศ . ๒๕๒๑ วิหารหลังปัจจุบัน สร้างทับวิหารเดิม ภายในวิหารแห่งนี้ได้พบพระพุทธรูปปูนปั้น บริเวณหน้าตักพระประธานที่เรียกว่า หลวงพ่อผาเงา เมื่อวันที่ ๑๗ มีนาคม ๒๕๑๙ สืบเนื่องมาจากตอนที่คณะศรัทธาวัดพระธาตุผาเงาจะทำพิธียก พระประธานขึ้น เพื่อทำการบูรณะ ระหว่างการดำเนินการได้ ค้นพบพระพุทธรูปดังกล่าวค้นพบพระพุทธรูปดังกล่าว ถูกฝังใต้ฐานชุกชี พระประธานใหญ่ พระพุทธรูปองค์นี้ประทับนั่งขัดสมาธิราบ ปางมารวิชัย พระพักตร์รูปไข่ พระหนุ เป็นปม พระรัศมีเป็นเปลว แสดงให้เห็นถึงอิทธิพลของศิลปะสุโขทัย มีอายุราวพุทธศตวรรษที่ ๑๙ - ๒๐ บนเขาด้านหลังวัด เป็นที่ตั้งของพระบรม นิมติเจดีย์ที่ถูกสร้างขึ้นเพื่อร่วมฉลองกรุงรัตนโกสินทร ์ ๒๐๐ ปี และ เทิดพระเกียรติพระมหากษัตริย์ไทย โดยมีท่านผู้หญิงอุศนา ปราโมช เป็นประธาน พร้อมคณะศรัทธาอีกหลายท่าน นอกจากนี้ บนยอดเขายังสามารถมองเห็น ทัศนียภาพอันสวยงาม ของตัวเมืองเชียงแสนได้โดยรอบ
             เวียงหนองล่ม
            ตั้งอยู่ที่เขตติดต่อระหว่างตำบลโยนก อำเภอเชียงแสน กับตำบลจันจว้าอำเภอแม่จัน จากหลักฐานที่ได้จากการสำรวจ สันนิษฐานว่าอยู่ระหว่างยุคหินใหม่ ถึงไม่เกินพุทธศตวรรษที่ ๑๙ ตำนานและพงศาวดารหลายเล่มกล่าวตรงกันว่า เจ้าชายสิง-หนวัติ พาผู้คนมาหาที่ตั้งเมืองพอมาถึงแม่น้ำโขง ก็พบนาคจำแลงเป็นชายมาบอกสถานที่สร้างเมือง จึงตั้ง เมืองโยนกนาค พันสิงหนวัติ โดยเอาชื่อองค์ผู้สร้างเมืองรวมกับชื่อนาค หรือโยนกนครหลวง มีกษัตริย์ปกครองสืบจน ถึงสมัยพระเจ้ามหาไชยชนะ ผู้คนจับปลาไหลเผือกได้ที่แม่น้ำกก จึงนำมาแบ่งกันกินทั่วเมือง เว้นแต่หญิงม่ายนางหนึ่ง ไม่มีลูกหลานไม่มีใครให้กิน ตกกลางคืนเกิดแผ่นดินไหว เมืองถล่มลงเหลือแต่บริเวณบ้านของหญิงม่ายจึงเรียกน้ำนั้น ว่าเกาะแม่ม่าย และเรียกเมืองนั้นว่า เวียงหนองล่ม หรือเวียงหนอง จากโครงการอนุรักษ์เมืองโบราณและประวัติศาสตร ์เชียงแสน มีการสำรวจพื้นที่ของเวียงหนองล่ม หลายครั้ง
            เกาะดอนแท่น หรือเกาะหลวง
            เป็นสถานที่ทางประวัติศาสตร์ที่มีความคลุมเครือในเรื่องสถานที่ตั้ง แต่มีปรากฏในตำนานและพงศาวดารหลายเล่ม ต่างกล่าวตรงกันว่าเมื่อพระเจ้าแสนภูสร้างเมืองเชียงแสน ทรงประทับอยู่ในวังบนเกาะดอนแท่นที่บริเวณหน้าเมืองเชียงแสน จนสวรรคต และตั้งพระบรมศพบนเกาะดอนแท่นระยะหนึ่ง นอกจากนี้ เกาะดอนแท่นยังมีความสำคัญในประวัติศาสตร์ พระพุทธศาสนาด้วย กล่าวคือ สมัยพระเจ้ากือนาครองเมืองเชียงใหม่ ทรงนำพระสีหลปฏิมาทำพิธีอภิเษกพระบน เกาะดอนแท่น แล้วนำไปประดิษฐานไว้ ณ วัดพระสิงห์ จังหวัดเชียงราย ราวพ . ศ . ๑๙๒๖ พระมหาเถรเจ้าศิริวังโน นำเอาพระพุทธรูปสององค์ เรียกว่า พระแก้วและพระคำ มาสร้างเป็นวัดพระแก้ว และวัดพระคำบนเกาะดอนแท่น สมัยพระเจ้าอติโลกราช ทรงให้ร้อยขุนกับสิบอ้านนิมนต์พระพุทธรูปพระเจ้าทองทิพย์องค์หนึ่งจากจอมทอง เมืองเชียงใหม่ ที่เอามาจากเมืองลังกา มาประดิษฐานไว้ที่เกาะดอนแท่น พร้อมทั้งปลูกต้นโพธิ์ไว้ด้วยและเป็นที่เคารพสักการะของชาว เชียงแสนต่อมา เกาะดอนแท่น พังทลายลงในแม่น้ำโขงเมื่อใดไม่มีผู้ใดทราบ เนื่องจากเมืองเชียงแสนร้างไปตั้งแต่รัชกาลที่ ๑ แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ ถึงรัชกาลที่ ๕ จึงฟื้นฟูขึ้นมาเป็นบ้านเมืองอีกครั้ง ส่วนพระแก้วพระคำนั้น มีผู้สันนิษฐานว่า พระแก้วนั้นอาจจะไปอยู่กับ ผู้อพยพชาวไทยยวน เมืองเชียงแสน ไปอยู่ที่เมืองลำปาง สำหรับพระคำไม่มีปรากฏว่า ไปอยู่ที่ใด เคยมีการสำรวจหาที่ตั้ง ของเกาะดอนแท่น หลายครั้งแต่ไม่สำเร็จเนื่องจากกระแสน้ำ เชี่ยวกราด น้ำเย็นจัด ประกอบทัศนวิสัยใต้น้ำของแม่น้ำโขงเท่ากับศูนย์ ไม่สามารถ มองเห็นใต้น้ำด้วยตาเปล่า จนถึงปัจจุบันยังไม่มีการสำรวจ หาที่ตั้งของเกาะดอนแท่นอย่างเป็นทางการ เนื่องจาก แม่น้ำโขง เป็นเส้นทางแบ่งพรมแดนธรรมชาติระหว่างไทย - ลาว เมื่อมิได้มีการขออนุญาตอย่างเป็นทางการการสำรวจ ไม่สามารถกระทำได้ เพราะจะกระทบกระเทือนความสัมพันธ์ ระหว่างประเทศ

๓ . เวียงกาหลง
              เมืองโบราณเวียงกาหลง อำเภอเวียงป่าเป้า เป็นแหล่งโบราณคดีที่มีการค้นพบเตาและชิ้นส่วนภาชนะต่าง ๆ
อยู่ในทั่วไปไปในบริเวณ มีแนวคันดินแลคูเมืองเดิมยังหลงเหลืออยู่บางส่วน เวียงกาหลง สันนิษฐานว่าได้สร้างขึ้นในสมัย
พุทธศตวรรษที่ ๕ ( พ . ศ . ๕๐๐ - ๕๙๙ ) ซึ่งปรากฎตามหลักฐานในหนังสือพงศาวดารชาติไทยเล่ม ๒ ของ
พระบริหารเทพธานี ได้กล่าวถึงแว่นแคว้นยวนเชียง ( หน้า ๔ บรรทัดที่๔ - ๖ ) ว่า " เมื่อภายหลัง พ . ศ . ๕๙๐ แว่นแคว้นยวนเชียงก็แยกตั้งบ้านเมืองออกไปทางทิศตะวันตกอีกหลายเมือง เช่น เวียงกาหลง ( เวียงป่าเป้า )เวียงฮ่อ ดงเวียง เมืองวัง(วังเหนือ)แจ้ห่มเป็นต้น " และในหนังสือประวัติศาสตร์เชียงราย ซึ่งจัดพิมพ์ในงานฉลอง ๒๕ พุทธศตวรรษ หน้า ๑๓ ก็ปรากฏความคล้ายกันคือ " ในราวพุทธศตวรรษที่ ๕ มีพวกไทยถอยร่นจากตอนใต้ประเทศจีนปัจจุบัน มาสมทบกับพวกไทยที่เมืองเชียงลาวเพิ่มขึ้นมากทุกที ซึ่งขยายเมืองให้กว้างขวางออกไปอีก เรียกว่า แคว้นชุนยางหรือยวนเชียว มีอาณาเขตแผ่ไปถึงหลายเมือง เช่นเวียงกาหลง ( เวียงป่าเป้า ) แจ้ห่ม เวียงฮ่อ ดงเวียง เวียงวัง ( วังเหนือ )และเชียงแสน
ทั้งนี้ภายหลัง พ . ศ.๕๙๐ เป็นต้นมา เมืองโบราณเวียงกาหลงตั้งอยู่บ้านป่าส้าน หมู่ที่ ๕ ตำบลเวียงกาหลงห่างจากเส้นทาง
หลักสายเชียงใหม่ - เชียงราย แยกเข้าทางหลวง จังหวัดหมายเลข ๑๐๓๕ ไปทางอำเภอวังเหนือ จังหวัดลำปาง ประมาณ
๓ กิโลเมตร จะมีทางแยกซ้ายมือเข้าสู่เมืองโบราณเวียงกาหลง ตั้งอยู่บนเนินดิน สันนิษฐานว่าสร้างขึ้นในปี พ. ศ.๔๙๙ - ๕๐๐
ในปัจจุบันมีสิ่งที่พอที่จะเห็นได้คือ แนวกำแพงเมืองชั้นนอกและชั้นใน และสิ่งที่สำคัญที่พบในบริเวณใกล้เคียง คือเตาเผา
เครื่องเคลือบดินเผา ซึ่งมีลักษณะเฉพาะเรียกว่า" เตาแบบเวียงกาหลง"ชื่อของเครื่องถ้วยเวียงกาหลงเริ่มเป็นที่รู้จักตั้งแต่ปี
พ . ศ.๒๔๖๗ เป็นต้นมานับแต่พระยานครพระราม( สวัสดิ์ มหากายี ) สำรวจพบซากเตาเผาจำนวนมาในพื้นที่ใกล้เคียงกับ
เมืองโบราณเวียงกาหลง และได้เขียนบทความผลการสำรวจและศึกษาวิเคราะห์ลงตีพิมพ์ในวารสารของสยามสมาคมเมื่อปี
พ . ศ . ๒๔๘๐ ต่อมาได้มีผู้ใหญ่บ้านของบ้านป่าส้านอ้างว่า ตนได้ฝันเห็น เตาเผาที่ใช้ผลิตเครื่องถ้วย ซึงได้ทำการขุดค้น
ด้วยตนเองและพบเตาเผาในบริเวณบ้านและได้เปิดให้นักท่องเที่ยวได้เข้าชมแหล่งเตาเวียงกาหลงมีพื้นที่กว่า ๑๕
ตารางกิโลเมตร เครื่องถ้วยเวียงกาหลงมีลักษณะเด่น คือ เป็นเครื่องถ้วยที่มีน้ำหนักเบา เนื้อบาง เนื่องจากเนื้อดินที่นำมาใช้ทำ
การปั้นภาชนะมีคุณสมบัติดี เนื้อดินมีสีขาว สีเหลืองนวลหรือสีเทา เนื้อละเอียด มีเม็ดทรายเล็ก ๆ ปะปนบ้างเล็กน้อย
สามารถขึ้นรูปภาชนะสามารถขึ้นรูปภาชนะได้บางกว่าเครื่องถ้วยที่ผลิตจากแหล่งเตาอื่น ๆ ส่วนการเคลือบนั้นนิยมเคลือบ
ถึงบริเวณเชิงของภาชนะน้ำเคลือบใส มีทั้งสีฟ้าอ่อนสีเขียวอ่อนและมีสีเหลืองอ่อน